I. Жалпы жоболор
1. Кыргыз Республикасынын Президентинин Ош облусундагы ыйгарым укуктуу өкүлүнүн аппаратынын (мындан ары – аппарат) кызматкеринин коррупцияга каршы жүрүм-турумунун стандарты “Коррупцияга каршы аракеттенүү жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 8-беренесине ылайык иштелип чыккан.
2. Аппарат кызматкеринин коррупцияга каршы жүрүм–турумунун стандарты (мындан ары - стандарт) - тыюу салуу, чектөө, талап түрүндө туюндурулган мыйзамдык белгиленген эрежелердин жыйындысы, аларды сактоо мамлекеттик кызматчылардын коррупцияга каршы туруктуу жүрүм-турумун калыптандырууну болжолдойт.
3. Стандарт коррупциянын ар кандай көрүнүштөрүнө сабырсыздыктын атмосферасына жетишүүгө, ошондой эле коррупцияны өз убагында табууга жана алардын терс кесепеттерин алдын алууга багытталган.
4. Стандарт аппарат кызматкеринин коррупциялык көрүнүштөрдү болтурбоого багытталган иш-аракеттеринин активдүүлүгүн же кандайдыр бир иш-аракеттерди жасоодон баш тартуу же аракетсиздикке жол бербөө түрүндө белгиленген көрсөтмөлөрдү так сактоону болжолдойт.
Ошону менен бирге, аппарат кызматкеринин жүрүм-туруму Кыргыз Республикасынын Президентинин 2022-жылдын 31-майында №171 Жарлыгы менен бекитилген Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик жарандык жана муниципалдык кызматчыларынын этика кодексинде каралган жалпы кабыл алынган моралдын ченемдерине жана кызматтык, кесиптик этиканын ченемдерине, ишкердик жүрүм-турумдун эрежелерине ылайык келиши керек.
5. Коррупцияга каршы аракеттенүүнүн укуктук негизин Кыргыз Республикасынын Конституциясы жана Кыргыз Республикасынын төмөнкү мыйзамдары түзөт: “Коррупцияга каршы аракеттенүү жөнүндө”, “Кызыкчылыктардын кагылышуусу жөнүндө”, “Административдик иштин негиздери жана административдик жол-жоболор жөнүндө”, Кыргыз Республикасынын Президентинин 2020-жылдын 25-сентябрындагы № 180 “2021-2024-жылдарга Кыргыз Республикасында коррупцияга каршы аракеттенүү жана анын себептерин жоюу боюнча мамлекеттик стратегия жөнүндө” Жарлыгы, жана башка Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актылары.
6. Стандартты билүү жана аны сактоо кесиптик ишмердүүлүктүн жана кызматтык жүрүм-турумдун сапатын баалоонун критерийлеринин бири болуп саналат.
II. Аппараттын кызматкеринин коррупцияга каршы жүрүм-турумунун принциптери
7. Аппарат кызматкеринин коррупцияга каршы жүрүм-турумунун негизги принциптери төмөнкүлөр болуп саналат:
- бузулбастык-коррупциянын бардык көрүнүштөрүнө каршы туруу;
- мыйзамдуулук-өзүнүн кызматтык милдеттерин белгиленген ыйгарым укуктарынын чегинде аткаруу;
- коомдук кызыкчылыктарга артыкчылык берүү;
- жеке жоопкерчилик жана жеке үлгү.
III. Коррупциялык аракеттердин түрлөрү
8. Коррупция - бийликтин ыйгарым укуктарына ээ болгон бир же бир нече кызмат адамдарынын айрым адамдар же топтор менен материалдык, кандай болбосун башка жыргалчылыктарды жана артыкчылыктарды мыйзамсыз алуу, ошондой эле алар тарабынан бул жыргалчылыктарды жана артыкчылыктарды жеке жана юридикалык жактарга берүү, коомдун же мамлекеттин кызыкчылыктарына коркунуч түзүүчү укукка каршы туруктуу байланыштарды түзүүдө атайын жасалган жосун.
9. Пара провокациясы - аппараттын кызмат адамына анын макулдугусуз эле пара сунуштап жаткан адамдын кызыкчылыгында аппараттын кызматкерлеринин белгилүү бир аракеттерин же аракетсиздигин аткаруу максатында мүлктүк жана башка жыргалчылыктарды, анын ичинде акчаны өткөрүп берүү же ага мүлктүк жана мүлктүк эмес мүнөздөгү кызматтарды көрсөтүү аракети.
10. Пара берүү - аппараттын кызмат адамына же ортомчулар аркылуу акча, баалуу кагаздар, башка мүлк же мүлктүк же мүлктүк эмес мүнөздөгү пайда түрүндө кызмат адамы же башка жеке адам же юридикалык жак үчүн ушул кызмат адамы өзүнүн кызматтык милдеттерин аткарууда кандайдыр бир аракет же аракетсиздик жасашы үчүн пара берүү.
11. Кызыкчылыктардын кагылышуусу - кызматчынын жеке (өзүнүн) кызыкчылыктары анын расмий милдеттерин же функцияларын аткаруусуна таасир этиши мүмкүн болгон, бул жарандардын, уюмдардын же мамлекеттин укуктарынын жана кызыкчылыктарынын бузулушуна алып келген же алып келиши мүмкүн болгон учурларда пайда болгон кырдаал.
IV. Коррупциянын алдын алууга багытталган тыюу салуулар, чектөөлөр жана милдеттер тутуму
12. “Кызыкчылыктардын кагылышуусу жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамына ылайык аппараттын кызматкерлерине тыюу салынат:
- кызматтык милдеттерин аткарууда көзөмөлдөө, контролдоо функцияларын жүзөгө ашырууга, алар жана жакын адамдар жеке (өзүнүн) кызыкчылыгы бар келишимдерди түзүүгө (11-берене);
- кызматтык милдеттерин аткарууга байланыштуу наркы он эсептик көрсөткүчтөн ашпаган адаттагы белектерден тышкары белектерди кабыл алууга (12-берене);
- эгерде кайрымдуулук ушул жеке же юридикалык жактарга карата чечим кабыл алууга таасир этсе, жеке же юридикалык жактардан кайрымдуулуктарды, ошондой эле мамлекеттик же коомдук муктаждыктар үчүн мүлктүк жардамдын башка түрлөрүн талап кылууга же кабыл алууга.
13. Аппараттын кызматкерлери кайрымдуулукту мамлекеттин же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын, мекеменин, уюмдун же ишкананын муктаждыктары үчүн персоналды окутууга же эмгекти уюштурууну жана материалдык-техникалык камсыздоону жакшыртууга тиешелүү, эгерде ал кызыкчылыктардын кагылышуусун жокко чыгарган кырдаалда берилсе, кабыл ала алышат.
Кайрымдуулук, алардын наркына карабастан, мамлекеттик менчикке же тиешелүү жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын, мекеменин, уюмдун же ишкананын менчигине берилиши керек.
14. Аппараттын кызматкерине Кыргыз Республикасынын “Мамлекеттик жарандык кызмат жана муниципалдык кызмат жөнүндө” Мыйзамында каралган төмөнкү чектөөлөр колдонулат:
- 13-статьянын 18-пунктунда каралган учурларды кошпогондо, башка акы төлөнүүчү иш менен алектенүүгө (тиешелүү кесиптик чөйрөдө билим берүүчү, эксперттик, илимий жана башка чыгармачылык иш менен алектенүү, ошондой эле жетекчинин макулдугу боюнча мыйзамдарда тыюу салынбаган каражаттардан кошумча акы төлөнүүчү Кыргыз Республикасынын Министрлер кабинети аныктаган иштин түрлөрүнүн тизмесине ылайык жеке эмгек иши);
- жеке өзү же ишенимдүү адамдар аркылуу ишкердик менен алектенүүгө, уюштуруу-укуктук формаларына карабастан чарбакер субъекттерди башкарууга катышууга, ошондой эле өзүнүн кызматтык абалын жеке жана юридикалык жактарга бул үчүн алмашуу катары ар кандай пайда алуу менен ишкердикти жүзөгө ашырууда көмөк көрсөтүү үчүн пайдаланууга;
- эгерде мыйзамдарда башкача каралбаса, мамлекеттик органдарда жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарында үчүнчү жактардын иштери боюнча ишенимдүү адам же башка өкүл болууга;
- маалыматты, материалдык-техникалык, финансылык жана маалыматтык камсыздоо каражаттарын, кызматтык автотранспорт каражаттарын жана кызматтык иш үчүн гана арналган башка мүлктү кызматтык эмес максаттарда пайдаланууга;
- кызматтык милдеттерин аткарууга байланыштуу мыйзамдарда каралбаган сый акыларды (акчалай жана башка сый акыларды, кызмат көрсөтүүлөрдү ,көңүл ачууга, эс алууга, транспорттук чыгымдарга төлөөлөрдү) жана жеке жана юридикалык жактардан белектерди алууга;
- кызматтык ишти партиялык программаларга жана чечимдерге баш ийдирүүгө;
- аны менен жакын туугандык мамиледе болгон адамдардын түздөн-түз баш ийүүсүнө же контролдугуна байланыштуу кызматта болууга;
- өзүнүн кызматына байланыштуу милдеттенмелерди өзүнө алуу жана ага ыйгарым укук берилбеген убадаларды берүү;
- кызматчынын өзүнүн жана анын жакын туугандарынын жеке кызыкчылыктарына түздөн-түз тиешеси бар маселелерди чечүү үчүн өзүнүн кызматтык абалын пайдаланууга;
- кызматтык милдеттерин аткарууга байланыштуу ага белгилүү болгон, мыйзамга ылайык жеткиликтүүлүгү чектелген маалыматтарды кызматтык милдеттерин аткаруу менен байланышпаган максаттарда ачыкка чыгарууга же пайдаланууга;
- референдум жана шайлоо кампанияларынын мезгилинде кызматтык же кызматтык абалынын артыкчылыктарын жана административдик ресурстун башка түрлөрүн пайдаланууга;
- эгерде мыйзамдарда жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык күчүнө кирген эл аралык келишимдерде башкача каралбаса, чет өлкөлүк коммерциялык эмес уюмдардын башкаруу органдарынын, камкордук же байкоочу кеңештеринин, башка органдарынын жана алардын Кыргыз Республикасынын аймагында иштеп жаткан бөлүмдөрүнүн курамына кирүүгө;
- мыйзамдарга жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык күчүнө кирген эл аралык келишимдерге ылайык ишке ашырылуучу кызматтык иш сапарларды кошпогондо, жеке жана юридикалык жактардын каражаттарынын эсебинен Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары кызматтык иш сапарларга чыгууга.
15. Ушул беренелерде каралган чектөөлөрдү сактабоо фактысын белгилөө кызматчыга карата ээлеген кызмат ордунан бошотууга чейинки тартиптик жоопкерчилик чараларын колдонуу үчүн негиз болуп саналат.
V. Коррупцияга шарт түзгөн укук бузуулар
16. “Коррупцияга каршы аракеттенүү жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 14-беренесине ылайык, коррупция үчүн шарттарды түзүүчү укук бузуулар болуп мамлекеттик жана муниципалдык кызматчылардын төмөнкү аракеттери жана аракетсиздиги саналат:
- башка мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын жана юридикалык жактардын ишине мыйзамсыз кийлигишүү;
- өздөрүнүн жеке кызыкчылыктарын, жакын туугандарынын (ата-энесинин, балдарынын, жубайынын, бир тууганынын жана эже-сиңдилеринин) же туугандарынын (агаларынын, эжелеринин ата-энелеринин жана жубайлардын балдарынын) кызыкчылыктарын козгогон маселелерди чечүүдө өз ыйгарым укуктарын пайдалануу;
- мамлекеттик же муниципалдык кызматка кабыл алууда жана жогорулаганда адамга мыйзамда каралбаган жеңилдиктерди берүү;
- жеке жана юридикалык жактардын кызыкчылыктарын козгогон чечимдерди даярдоодо жана кабыл алууда аларга мыйзамсыз артыкчылык берүү;
- мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, мамлекеттик ишканалардын жана мекемелердин маселелери боюнча жеке жана юридикалык жактардын адвокаты катары катышууга, же аларга баш ийген, контролдонуучу же отчеттуу болгон;
- расмий түрдө таркатылбаган жана мамлекеттик функцияларды аткарууда алынган маалыматтарды жеке же топтук кызыкчылыктар үчүн пайдаланууга;
- жеке жана юридикалык жактарга берилиши мыйзамда каралган маалыматтан негизсиз баш тартуу, аны өз убагында бербөө же анык эмес же толук эмес маалыматтарды берүү;
- жеке же юридикалык жактардан берилиши мыйзамда каралбаган маалыматтарды суроо;
- мамлекеттик же муниципалдык финансылык жана башка материалдык ресурстарды талапкерлердин, коомдук уюмдардын шайлоо фонддоруна которуу, ошондой эле аларды башка жарандарга жана юридикалык жактарга мыйзамсыз берүү;
- протоколдук жана башка расмий иш-чараларды өткөрүүдө көңүл буруунун символикалык белгилерин жана символикалык сувенирлерди кошпогондо, жогору турган кызмат адамдарына белектерди берүү, материалдык жана башка жыргалчылыктарды берүү, кызматтык эмес кызматтарды көрсөтүү;
- кызматына же ишинен башка жагынан көз каранды болгон жогору же төмөн турган же кызмат адамдары менен акчалай же башка мүлктүк мүнөздөгү кумар оюндарына катышуу;
- эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында башкача каралбаса, мындай ишти жүзөгө ашыруучу жеке жана юридикалык жактарга ишкердик ишти мамлекеттик жөнгө салуу боюнча ыйгарым укуктарды берүү, ошондой эле аларга контролдук кылуу.
17. Аппараттын кызматкерлеринин жогоруда көрсөтүлгөн жосундардын кайсынысын болбосун жасоо, эгерде ал кылмыштын курамын камтыбаса, тартиптик жазаларды колдонууга, анын ичинде аларды ээлеген кызматынан бошотууга алып келет.
VI. Коррупцияга каршы туруу
18. “Коррупцияга каршы аракеттенүү жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 9-беренесинин 6-пунктун жетекчиликке алуу менен, аппараттын кызматкерине башка кызматчылар тарабынан коррупциялык көрүнүштүн фактылары белгилүү болгон учурларда, ал бул жөнүндө аппараттын жетекчилигине, коррупциянын алдын алуу маселелери боюнча ыйгарым укуктууга жазуу жүзүндө токтоосуз билдирүүгө милдеттүү.
Аппараттын жетекчиси коррупция көрүнүшүнүн фактылары жөнүндө билдирген кызматкерди укук коргоо органдарына кайрылганга чейин коргоону камсыз кылууга милдеттүү.
19. Бул фактылар боюнча текшерүү жүргүзүлгөн же жүргүзүлүп жаткан учурларды кошпогондо, коррупциялык укук бузууларды жасоого түрткү берүү максатында жасалган мамиленин фактыларын билдирүү кызматкердин кызматтык (кызматтык) жоопкерчилиги болуп саналат.
Кызматкердин жогоруда көрсөтүлгөн кызматтык милдеттерин аткарбагандыгы аны мамлекеттик кызматтан бошотууга же Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчиликтин башка түрлөрүнө тартууга алып келет.
20. Жетекчиге, прокуратурага же башка мамлекеттик органдарга аны коррупциялык укук бузууга түртүү максатында кайрылуунун фактылары жөнүндө, башка мамлекеттик жана муниципалдык кызматчылардын коррупциялык укук бузууларды жасаган фактылары жөнүндө кабарлаган кызматкер Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык мамлекеттик коргоого алынат.
21. Коррупцияга каршы күрөштө көмөк көрсөткөн адам жөнүндө маалыматтар мамлекеттик сыр болуп саналат жана коррупцияга каршы аракеттенүүгө ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдардын же Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте соттун жазуу жүзүндөгү суроо-талаптары боюнча гана берилет.
22. Коррупциянын фактылары жөнүндө атайын жалган маалымат берген адам Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте жоопкерчиликке тартылат.
VII. Кызыкчылыктардын кагылышуусу учурунда кызматкерлердин жүрүм-туруму
23. Аппараттын кызматкери кызыкчылыктардын кагылышуусунун ар кандай мүмкүндүгүнө жол бербөө боюнча чараларды көрүүгө милдеттүү.
24. Кызыкчылыктардын кагылышы же болбосо мындай конфликт пайда болушу мүмкүн болгон учурда кызматкер бул жөнүндө жетекчиге маалымдоого милдеттүү. Кызыкчылыктардын кагылышуусу пайда болгондо жетекчи кызматкердин кызматтык ыйгарым укуктарынын артыкчылыктарын жеке максаттарда пайдалануусуна жол бербөө максатында мыйзамдарда белгиленген чараларды көрөт.
25. “Мамлекеттик жарандык кызмат жана муниципалдык кызмат жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 33-беренесине ылайык кызыкчылыктардын кагылышуусун болтурбоо маселеси боюнча түздөн-түз баш ийген кызматкер кайрылган учурда жетекчи тарабынан чара көрүлбөгөндүгүнө байланыштуу кызмат ордунан бошотуу үчүн негиз болуп саналат.
Кызыкчылыктардын кагылышынын тарабы болуп саналган кызматкердин кызыкчылыктардын кагылышынын алдын алуу же чечүү боюнча чараларды көрбөгөнү кызматкерди мамлекеттик кызматтан бошотууга алып келүүчү укук бузуу болуп саналат.
VIII. Белектерди алуу
26. Аппараттын кызматкерлери кызыкдар тараптардан белектерди (акча, товар, кызмат көрсөтүү ж.б.) алуу үчүн кызматтык абалын пайдаланууга укугу жок жана аппараттын беделине шек келтирген жагдайлардан алыс болууга тийиш.
27. Үчүнчү жакка иш-аракет (аракетсиздик) же кызматтык милдеттерин кийинкиге калтыруу түрүндө белек, сыйлык же башка жеке пайда үчүн кандайдыр бир жардам сунуштоого же убада кылууга тыюу салынат.
28. Наркы он эсептик көрсөткүчтөн ашпаган адаттагы белектерди алууга жол берилет.
29. Аппараттын кызматкери тарабынан расмий протоколдук иш-чаралардын алкагында алынган дипломатиялык белектер акты боюнча аппараттын менчигине өткөрүлөт.
30. Кызматкерлерге белектерди сатып алууга Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2018-жылдын 7-августундагы № 362 “Кызыкчылыктардын кагылышы жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамын ишке ашыруу боюнча чаралар жөнүндө” токтому менен белгиленген тартипте уруксат берилет.
IX. Товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү сатып алуу менен байланышкан мамлекеттик сатып алууларды ишке ашыруу
31. Товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү сатып алууга байланышкан мамлекеттик сатып алууларды жүргүзүүдө аппараттын кызмат адамдары төмөнкүлөргө милдеттүү:
- мамлекеттик сатып алуулар жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарын так жетекчиликке алууга;
- мамлекеттик сатып алуулар үчүн пайдаланылган акча каражаттарын оптималдуу жана натыйжалуу сарптоого;
- мамлекеттик сатып алууларды жүзөгө ашырууда, инновациялык жана жогорку технологиялуу товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү сатып алууда ачыктык, калыстык жана айкындуулук принциптерин кармануу;
- коррупциялык көрүнүштөргө жол бербөөгө;
- өткөрүлгөн мамлекеттик сатып алууларга аффилирленген жактардын катышуусуна жол бербөөгө.
Х. Аппаратка кадрларды тандоо жана жайгаштыруу
32. Аппаратка кадрларды тандоодо жана жайгаштырууда:
- Кыргыз Республикасынын Эмгек кодексинин жана Кыргыз Республикасынын мамлекеттик жарандык кызмат жана муниципалдык кызмат чөйрөсүндөгү мыйзамдарынын талаптарын сактоо зарыл;
- туугандык жана жамааттык негизде кадрларды тандоо жана жайгаштыруу учурларына жол бербөөгө, меритократия принциптеринин сакталышын камсыз кылууга (кадрдык чечимдер кесиптик өзгөчөлүктөрүн жана ак ниеттүүлүгүн, иш стажын жана иш тажрыйбасын эске алуу менен кабыл алынууга тийиш);
- аппаратка жумушка орношууда аппараттын кызматкерлерине коюлган негизги милдеттерди, тыюу салууларды жана чектөөлөрдү түшүндүрүүгө;
- аппараттын кызматкерлерине карата кызматтык териштирүүлөрдү объективдүү жана ар тараптуу жүргүзүүгө.
XI. Кызматтык өз ара мамилелер
33. Аппараттын башка кызматкерлерине карата уюштуруу-тескөө ыйгарым укуктары берилген аппараттын кызматкери:
- баш ийген кызмат адамдарынын милдеттерин жана кызматтык ыйгарым укуктарынын көлөмүн так аныктоого;
- баш ийген кызмат адамдарынын ортосунда кызматтык милдеттерин бирдей эмес бөлүштүрүүгө жол бербөөгө;
- алардын ишинин натыйжаларына баа берүүдө, ошондой эле сыйлоо жана жаза чараларын колдонууда калыстыкты көрсөтүүгө;
- айкын аткарылбаган же алардын кызматтык милдеттеринин чегинен чыккан, ошондой эле мыйзамдарга карама-каршы келген буйруктарды бербөөгө.
XII. Аппараттын жетекчилигинин коррупцияга каршы күрөшүүгө жана алдын алууга багытталган иштерди уюштуруу боюнча жоопкерчилиги
34. Коррупцияга каршы аракеттенүүнү аппараттын бардык кызматкерлери өз функцияларынын жана ыйгарым укуктарынын чегинде жүзөгө ашырууга милдеттүү.
35. Аппараттын жетекчилиги аппаратка коррупцияга каршы аракеттенүү жана алдын алуу боюнча чаралардын натыйжалуулугун жогорулатууга багытталган ырааттуу, системалуу жана үзгүлтүксүз аракеттерди көрүүгө тийиш.
36. Аппараттын жетекчилиги жана Кыргыз Республикасынын Президентинин Ош облусундагы ыйгарым укуктуу өкүлүнүн аппаратынын укук ишин координациялоо, кырдаалдык талдоо жана чара көрүү бөлүмүнүн башкы адиси – коррупцияга каршы аракеттенүү чөйрөсүндөгү мыйзамдардын талаптарынын аткарылышын жана каралган чаралардын колдонулушун камсыз кылат.
Өкүлдүн биринчи орун басары К.Г. Айтибаев
